Hij verzamelt niet, maar deelt. De stuwende kracht achter de ArtAids Foundation wijdt zijn leven aan de kunst: hij koopt kunst om het vervolgens beschikbaar te stellen aan musea over de hele wereld. Op het moment heeft hij een verzameling van 450 werken die internationaal circuleren. Een hedendaagse mecenas.

Door Vanessa Graell.

Han Nefkens omschrijft zichzelf als een “kunstactivist”. Want de strikte definitie van verzamelaar past geheel niet bij hem. Hij past noch in het plaatje van kunsthandelaar, noch in dat van vertegenwoordiger, hoewel hij soms de schakel vormt tussen musea en kunstenaars. Nefkens is een atypische mecenas uit Nederland — hij werd in 1954 in Rotterdam geboren — die kunst tot zijn levenswerk heeft verheven. Want kunst is ook een zaak van leven. In zijn lange strijd tegen hiv — in 1987 werden antilichamen bij hem ontdekt — heeft Nefkens een vorm gevonden om zijn sporen achter te laten door kunstenaars van over de hele wereld te helpen.

“Een verzamelaar is iemand die wil bezitten en verzamelen. Ik probeer juist het tegenovergestelde te doen. De werken die me raken, me bewegen en die ik de moeite waard vind, pik ik eruit en deel ik met de wereld. Kunst is tenslotte van de wereld voor de wereld. Het is iets wat ook jou rijker maakt. Wat zou jij doen als je een hele grote chocoladetaart had? Ja, je kunt de taart helemaal zelf opeten, maar het is leuker om te delen”, zo licht Nefkens zijn levensfilosofie toe. Deze Nederlander heeft de halve wereld afgereisd (hij studeerde in Frankrijk en de Verenigde Staten, en woonde meer dan tien jaar in Mexico) totdat hij zich in Barcelona vestigde.

Maar het is niet bij het oprichten van een typische stichting gebleven. Die stichting heeft hij overigens ook: hij richtte ArtAids in 2001 op om mensen via kunst bewust te maken van de problematiek rondom aids; “het gaat erom dat er aandacht voor is, dat we vertellen dat hiv nog steeds bestaat en dat we degenen die hiermee leven niet buitensluiten”, benadrukt hij. Hij gebruikt zijn financiële middelen om een internationaal netwerk te bouwen om kunstenaars te helpen. Of ze net beginnen of ervaren kunstenaars zijn, is niet belangrijk.

Sinds twee jaar woont Nefkens in Barcelona en heeft hij de stad tot een van zijn belangrijkste werkplekken gemaakt. De uitgever Alfabia heeft net zijn autobiografie De gevlogen vogel vertaald en de Joan Miró Foundation zal in juni werk van 16 kunstenaars van zijn stichting ArtAids, die kantoor houdt in Amsterdam, Bangkok en Barcelona, tentoonstellen. Er vinden ook al gesprekken plaats met de MACBA (Museum van Hedendaagse Kunst) om een expositie te steunen van de Iranese kunstenares Natascha Sadr in de expositieruimte La Capella. En dit zonder de H+F Collectie (de H is van Han en de F van Felipe, zijn levenspartner) mee te tellen, die al 450 werken van kunstenaars zoals Tony Oursler, Bill Viola en Olafur Eliasson telt. De collectie is verdeeld over verschillende musea in de wereld, in bruikleen of geschonken.

Pipilotti Rist, een Zwitserse kunstenares die haar naam veranderde om meer op Pippi Langkous te lijken, is de “schuldige” van dit alles. Haar werk is een explosie van kleurige popmuziek, een psychedelisch universum waarin je je eenvoudig kan verliezen. En dit gebeurde Nefkens in Parijs, lang geleden in 1999, met de tentoonstelling Remake of a Weekend toen hij zichzelf niet eens voor kon stellen eigenaar te zijn van een collectie. “Rist wekte mijn nieuwsgierigheid. Haar werk betoverde me. ‘Ik wil iets betekenen in deze wereld, zei ik op dat moment tegen mezelf. Toen ben ik contact gaan leggen met galerieën, museumdirecteuren en kunstenaars”, herinnert hij zich.

Nog geen paar maanden later, doet Nefkens al een bijdrage aan het Centraal Museum in Utrecht, toevallig een werk van Pipilotti. Toen de Joan Miró Foundation het werk afgelopen jaar een prijs toekende, schonk Nefkens een van zijn werken, Doble Luz, aan het Barcelonese museum. “Barcelona heeft een zeer interessant kunstcircuit, maar haar zwakke punt is, dat er geen actieve verzamel- en mecenascultuur heerst’. Maar toen kwam hij en vulde dit gat.

De Nederlander Han Nefkens, een moderne mecenas, heeft zich in Barcelona gevestigd.

Werken van de kunstenaars van ArtAids: Elmgreen & Dragse, Shirana Shabazi, Otto Berchem en David Goldblatt.

Literair mecenas

“Elke keer als mijn kleine zusje me vertelde dat ik haar niet herkende toen ze me in het ziekenhuis op kwam zoeken, kuchte ik ongemakkelijk (…) ik weet hoe bijzonder het uiteindelijk is om een van de weinigen te zijn die terug is gekomen van een verre reis naar een woest en onbekend land.”

Han Nefkens is ook schrijver. Alfabia heeft net zijn meest persoonlijke werk De gevlogen vogel uitgegeven. In dit boek vertelt hij over zijn lange gevecht tegen hiv en hoe hij zijn afasie overwon (hij moest opnieuw leren lezen, schrijven en lopen). Terwijl hij in Nederland al verschillende boeken heeft gepubliceerd, is De gevlogen vogel het eerste boek dat in Spanje uitkomt. Een boek, dat grenst aan de poëzie, en dat hij met veel en ingetogen openhartigheid heeft geschreven. Vanuit Alfabia treedt Nefkens op als literair mecenas door een schrijver met een beurs de tijd te gunnen om zo in een jaar een boek te kunnen schrijven.