De tentoonstelling The Suspended Moment in het Hasseltse kunstencentrum Z33 begint met een ongewoon sterk beeld.

Het is nochtans heel eenvoudig: een witte sokkel waarop een vaas met echte bloemen erin staat. De bloemen zijn wel 'onthoofd': in de vaas staan alleen nog stengels, de bloemen zelf liggen op de grond: ze verflensen, sterven en vergaan.

door Eric Rinckhout

The Suspended Moment brengt achttien hedendaagse kunstenaars samen. In hun werk is tijd een belangrijk element. Hoe ervaren we tijd? Wat is tijd eigenlijk? Soms raast de tijd voorbij als een landschap vanuit de auto, soms lijkt hij eindeloos als een zee. Soms raast hij, soms verricht hij zijn werk nagenoeg onzichtbaar. Maar altijd voltrekt hij zich aan ons en aan de dingen rondom ons. Feilloos, genadeloos, onaantastbaar. Met de regelmaat van de klok. Een immer voortschrijdend proces van groei, bewustwording, aftakeling, ziekte en dood. Het levert, paradoxaal genoeg, zeer vaak zeer mooie kunstwerken op.

De tentoonstelling in Hasselt raakt aan een essentieel bestanddeel van kunst. De kunstenaar is vaak begaan met het vasthouden en het vastleggen van een moment. Kunst als een overwinning op tijd en vluchtigheid. Kunst kan eveneens aanzetten tot meditatie, en zo de tijd ontstijgen. Maar er zijn ook kunstenaars die de verwoestingen registreren die de tijd aanricht en gefascineerd zijn door ziekte en verval. Het graf gaapt, de tijd zoemt en nergens is redding.

De vaas met onthoofde bloemen van de Amerikaans-Nederlandse kunstenaar Otto Berchem is het enige 'levende' kunstwerk in de tentoonstelling. Drie keer per week worden er verse bloemen in de vaas gezet, worden de bloemen zelf eraf geknipt en laat men ze willekeurig op de grond vallen. Als de tentoonstelling sluit, in april, zal de grond bezaaid zijn met een tapijt van bloemen in diverse stadia van ontbinding. Het beeld is sterk in al zijn eenvoud. Het confronteert ons met het vluchtige van schoonheid en van leven tout court. Het werk refereert aan geschilderde stillevens uit de zestiende en zeventiende eeuw. Ook die kunstenaars wilden de tijd stilzetten. Deadheading staat daarom perfect op zijn plaats in het mooie oude trappenhuis van een van de 18de-eeuwse begijnhofhuizen in Hasselt.
Ook het werk van de Cubaanse kunstenaar Felix Gonzalez-Torres is doordrongen van dood, eenzaamheid en verlies. In een vitrinekast ligt een ingelijst tekstfragment van Oscar Wilde, een verheerlijking van het lichaam. Daarnaast liggen twee puzzels, voltooid en luchtdicht in plastic verpakt. De zoektocht is voorbij, de oplossing gevonden. De puzzels zijn bewaard voor de eeuwigheid, steriel, terwijl ze eigenlijk over vergankelijkheid gaan. Een puzzel toont een verbleekte foto van twee lege strandstoelen, de andere is een moeilijk leesbaar fragment van getypte tekst die lijkt te gaan over aids. Gonzalez-Torres stierf zelf aan de gevolgen van die ziekte in 1996. Hij was 39.

Van Paul Kooiker, geboren in 1964 in Rotterdam, hangt er een reeks foto's met naakte vrouwen, die schijnbaar in een zonnig landschap begluurd zijn. Het lijken wel floue foto's van paparazzi, gemaakt op grote afstand met een telelens. Voelen de vrouwen zich bedreigd en lopen ze weg? Geen idee. De kunstenaar heeft gewoonweg een moment bevroren. Dat doen ook Roni Horn en Jörg Sasse. De eerste met foto's van het immer bewegende, maar nu gestolde water van de Theems, de ander met foto's van lege landschappen en kamers, waarin menselijke afwezigheid opklinkt. Fascinerend is Sasses foto met een razendsnel ronddraaiende kermiscarrousel. Snelheid die in zijn kunst tijdloze stilstand is geworden.

Iets vergelijkbaars doet de Japanner Naoya Hatakeyama. Hij legt het voorbijschietende landschap vast vanachter een beregende autoruit. De regendruppels zijn gedetailleerd weergegeven, het landschap is troebel. Zo ervaren we het ook. Het landschap als onvermijdelijk tijdverlies tussen twee punten. Hatakeyama heeft ook een indrukwekkende reeks foto's gemaakt van ontploffende krijtrotsen: wat duizenden jaren langzaam gevormd werd, explodeert in fracties van een seconde. Eeuwigheid valt ten prooi aan winstbejag.

Er is nog meer: Jeff Wall ontkracht het cliché van de jeugd in verraderlijk optimistische foto's die zo uit een reclamecampagne kunnen komen, Angela Bulloch toont met haar lichtkasten vluchtige schoonheid, en de tegelijk harde en esthetische foto's van Victor Boullet focussen op de vergankelijkheid van het vlees.

Alle werken komen uit de collectie van de Nederlandse verzamelaar Han Nefkens. Die maakte de expositie samen met curator Hilde Teerlinck, voormalig directeur van CRAC Alsace, waar de tentoonstelling eerder te zien was. Nefkens was een belegger en investeerder, tot hij in 2000 door een vriend werd aangespoord kunst te gaan kopen. Niet om zijn geld te beleggen, want Nefkens legateert elk aangekocht werk meteen aan een aantal instellingen: De Pont in Tilburg, Van Abbe Museum in Eindhoven en Centraal Museum in Utrecht.

Nefkens is seropositief, dat werd in 1987 geconstateerd. Hij is volledig afhankelijk van medicijnen en kreeg enkele jaren geleden een zware hersenontsteking, die hem aan de rand van de dood bracht. Daarom beseft hij al te goed het belang van het moment, van élk moment. Kunst biedt hem niet alleen troost maar ook inzicht. Onder meer het inzicht dat kwetsbaarheid een grote kracht is. En dat kunst de tijd kan verschalken. Even toch.

The Suspended Moment, tot 22 april in Z33, Zuivelmarkt 33, Hasselt. Dinsdag tot zaterdag: van 11 tot 18 uur, zondag van 14 tot 17 uur. Gratis. 011/29.59.60 en www.z33.be